25 April 2009

Marburu Bai Arian Ni Ari

Salah sada kegiatan na i huta dob hussi manderes/marhorja tongah arian, aima marburu. Marburu aima berburu binatang liar i harangan naboi iloppah gabe lauk. Songon nadomma ijelashon sebelumni, halani daoh do Simalungun humbani laut pakon peternakan, berusaha do masyarakatni mamakei sagala potensi alam jadi lauk/attp mangan. Dong do piga-piga binatang na boi iburu i huta, aima :

1. Marburu Kereh
Kereh atap monyet aima termasuk salah sada binatang napaling pintar. Iatahon jolma do kereh on mirip jolma, halani mata ni doppak lobei (lang doppak samping), boi hundul, mangan mamakei tangan, boi marinteraki pakon jolma, anjaha secara Ilmu Biologi, dohor do sifat-sifat ni pakon rangkaian DNA ni bai jolma. Anggo i Simalungun, si cokelat do rupani kereh on, ganjang ihurni. Mardalni margoloan (markelompok), ai ase ihatahon do kereh goloan. Tapa sada hama do kereh on. Anggo masuk sidea hu juma, bois do ganupan na dong i juma ai. Omei iharati batangni, jagul isuaki, tabu iakkati. Malah durian pe boi do irurus anjaha iporam sidea homa. Binatang nalain na songon kereh aima bodat (beruk) pakon kulihap. Anggo bodat, sigerger do rupani, gonok ihurni anjaha mardalani salak-salaksi. Baggal do bodat on, ra das songon jolma namarumur 10 tahun. Anggo kulihap, birong rupani, ganjangan tangan pakon naheini, anjaha margantungi bai hayu mangan bulung-bulung.

Halani hama do on anjaha bahat guleini, iparburu jolma do kereh on. Halani i atas hayu do kereh on, porlu do piga-piga halak namarburusi mamboan baliang pakong sinapang angin. Anggo dong sada tempat icurigai dong kereh ni, igorai ma anjaha iboan hon baliang ai mangumbal. Halani mabiar kereh ai, kaluar ma ia manakkih roh ganjangni. Ijaima kesempatan i tembak mamakei sinapang angin, por !. Anggo hona, madabuh ma kereh ai, deba langsung matei. Ipaborsihma, isayati gulei ni anjaha i loppah pakon ipangan. Mungkin itanoh on, lang pala suka bangsa na pot anjaha pak mangan gulei kereh. Tapi i Simalungun biasa do. Patut do hita bangga.

2. Marburu Aili
Aili aima babi hutan. Enak do gulei ni songon gulei babi. Halani bergerak do torus aili on mandarami pangananni, ulet do badanni anjaha lang berlemak. Tapi hama do homa ailin on halani roh hujuma mangguyang pasedahon suan-suanan. Dong do piga-piga cara passif laho manakkap ailin on songon marsiding pakon marsuga, tapi ipatorang cara aktif do, aima marburu.

Marburu aili harus do markelompok anjaha mamboan bahat baliang. Senjata na ipakei aima tanja (tombak) na terbuat humbani baja, besi atap buluh (bambu runcing). Idarami ma parasaranni aili on marhitei mangirikkon bokas tapakni. Juppah hussi, ikepung anjaha isuruh baliang mangumbal/mangorong. Taridah hussi ia, itanja ma sampei dapot.

Dapot hussi, itutung anjaha isayati ma songon babi. Dong do metode na isetujui mambagi hasilni (piga bagian hubani simada baliang, na mananja parlobei, na mananja paduahon, dan seterusni. Do hussi iloppah gulei on, enak do salian daini. Tontu anggo anggota keluarga na beragama Islam seng boi ipangan on (haram).

3. Marburu Manuk-manuk
Anggo lang dong attup mangan, manuk-manuk pe iparburu do marsinapang angin. Halani iatas hayu na marbuah do manuk-manuk on, idarami ma hayu na lagi marbuah. Roh hussi manuk-manuk ai itembakma. Manuk-manuk na iburu aima punei, andurman, atap onggang (enggang).
Sebelum maburu, harus do icek hita lobei manuk-manuk ai tene, ulang soppat hewan nalangka/napunah do, ase ulang dihiut hita merusak alam pakon pemusnahan hewan langka yang dilindungi. MP