26 April 2009

Martaon-taonan

Masam-masam do talentani jolma. Bai pasal parguleion, dong do jolma na dingin tangan ni, mambean taon-taonan (perangkap) manakkap binatang liar. Tiap pagi iolar ma, anggo daotan boima jadihin lauk, tambul martenggen atap ijual manambah uang belanja dapur.

On ma piga-piga perangkap naterkenal :

1. Siding
Siding atap jerat tarbuat humbani kawat rem ni kareta (sepeda motor). Ipudun melingkar nassa baggal uluni sitakkapon, biasani aili (babi hutan), anjaha itambathon bani hayu na ipattikkon. Idarami dalan ni aili ai biasa lewat (lapangni) anjaha ijaima ipasang. Lewat hussi ia, isurukni ma siding ai, anjaha kaut mo borgokni, lokkot lang maluah. Sipata manggoluh pe juppah.

Isamping aili, paes pakon manuk-manuk pe isidingi do. Cuma siding ni paes marragam do iaben. Idogeini hussi ragum ai, maluah ma tali ni siding ai, anjaha tarsakkut ma nahei ni paes ai. Sidingni manuk-manuk pe sonaido, manuk-manuk nabiasani juppah leto bombom (burung puyuh ladang) atap leto paya (burung puyung sabah).

2. Suga
Suga on aima buluh na marot (bambu runcing) naipattkon bani tanoh laho manakkap aili. Dohor bona ni bagot do biasani ibaen, halani hujai roh aili mangankon haltou. Piga-piga meter humbani suga ai ibaen do giring-giring atap lonceng humbani kaleng-kaleng. Lewat hussi aili ai, tarsipaksi ma tali na manarik giring-giring ai, marsora ma giring-giring ai, kreng-kreng-kreng. Halani na ribut ai, littun ma aili ai marluppat hulobei anjaha idorapma suga ai. Sipata ra do dapot homa ursa (rusa) pakon balua (kambing hutan). Itiap parsimpangan dalan manuju suga ai, ibahen do tanda bahaya mirip tanda panah. Ase ulang lewat hanjai jolma pakon baliangnim, halani berbahaya.

3. Bubu
Bubu ibuat humbani buluh songon sangkar burung, baggal uluni, anjaha etek ihurni. Ibahen bai bah mardalan laho manakkap dekke. Masuk hossi dekke ai bai bubu, lang boi hudarat pe.

4. Martaot
Martaot aima makkail (memancing) mamakei kail pakon pamoran (jeran) na etek-etek. Cuma makkailon lang pala itimai.Tapi piga-piga kail (10-15 pancing) itaon hon tumang bai bah na ianggap dong ikanni. Siang atap sore iolar. Biasa dapot do badou, sibahut, ikan jair, lebou (penyu), pakon nalegan.

5. Mamatar
Mamatar aima manakkap manuk-manuk marhitei mamakkei lem ase lokkot badanni sangga songgop. Lem ai ipasang bani hayu-hayu topi bah, halani hujai do roh manuk-manuk ai minum tiap pagi. Lem na ipakei sedo lem power atap power glue, tapi pulut do. Pulut aima gotah bonani hayu torop, na ibuat marhitei managili bona ni torop ai. Dob ai ipanashon anjaha itambah piga-piga ramuan ase lokkot salian. Jadi hussi, issippan bani sarip-sarip (tempurung kelapa) na ibentuk jenges. Biasani manuk-manuk naetek-etek do juppah sanggah mamatar on.
MP.